عطاملک جوینی

مورخ و ادیب ایرانی قرن هفتم هجری

علاءالدین ابوالمنظر عطاملک بن بهاءالدین محمد جوینی در سال ششصد و بيست و سه هجري قمري در «جوين» از توابع خراسان به دنيا آمد. پس از اتمام تحصيلاتش از آن جا که پدر و برادرش به شغل ديواني مشغول بودند وارد کار هاي ديواني شد. او پيش از حمله هلاکو خان به ايران، سفرهايي به مغولستان انجام داده بود. در سال ششصد و پنجاه و هفت هجري قمري به دنبال فتح بغداد توسط هلا کو خان، او حکومت عراق را به عطاملک جويني واگذار کرد و جويني تا سال ششصد و هشتاد هجري قمري حاکم عراق بود.

با حضور او در دستگاه اداري مغولان، اقدامات بي رحمانه آنان عليه مردم کاهش يافت و از تباه شدن آثار فرهنگي ايران تا اندازهاي جلوگيري شد. عطاملک بيست و چهار سال اداره عراق را به عهده داشت تا اينکه بر اثر دسيسه هاي دشمنانش خان مغول بر او بد بين شد و او را بر کنار کرد. مهم ترين اثر عطاملک جويني کتاب تاريخ جهان گشا است که در آن به شرح جنگ هاي چنگيز خان و هلاکو خان مغول و شرح جنايات آنان پرداخته است. از خدمات او مي توان به احداث نهر نجف اشاره کرد. اين مورخ بزرگ در پنجاه و هشت سالگي درگذشت. 

حکم آباد(جوین)

 حکم آباد – دروازه طلایی جوین

در پس قله های زیبای بید و برغمد و در پهن دشت زرخیز جوین به اولین و بزرگترین روستای جوین بر می خوریم که به آن حکم آباد می گویند حکم آباد این کهن دیار جوین قدمتی بیش از 5 قرن دارد آثار برج و باروی ان هنوز از ذهن کسانی که قبل از سال 1372را بیاد می آورند بیرون نرفته است سالی که اکثر آثار باستانی آن در زیر چرخهای طرح بهسازی بنیاد مسکن تخریب گردید .دروجه تسمیه حکم آباد اقوال گوناگونی مطرح است در اینجا فقط به دو مورد از آنها اشاره می گردد:

1. اهالی اولیه آن از حکم آباد تبریز(محله خانه سازی فعلی تبریز)بوده که در کوچ اجباری دوران قاجاریه به همراه دیگر قبایل ترک و کرد و عرب به نواحی شمال خراسان رانده شده اند و در این نقطه بیاد سرزمین مادری آن را حکم آباد نامیده اند وجود روستای کلاته عرب در مجاورت آن و نیز لهجه خاصی از زبان ترکی که در آن رایج است دلیلی بر این مدعا است .
2. حکم آباد بخاطر حکم (اله یار خان )حاکم آق قلعه جوین تجدید بنا شده است تا در مدخل ورودی دشت جوین که از طرف شمال مورد هجوم ترکمنها و خوانین بجنورد قرار می گرفت دژ محکمی برای مقابله با آنها ایجاد شود .به این خاطر با خراب شدن روستای بزرگ جمیع آباد اکثر اهالی آن با حکم وی در این محل ساکن گردیدند . و بقیه اهالی جمیع آباد پس از مدتی سکونت در روستاهای اله آباد و سید آباد (خرم آباد فعلی) و ابراهیم آباد به حکم آباد روی آورده و در آن ساکن گردیدند .

از بقایای آثار تخریب شده و از خاطرات تمامی کهن سالان آن می توان چنین استنباط کرد که حکم آباد در گذشته های دور دارای شکوه و عظمت بوده بگونه ای که در زمانهایی از عمر خود دارای برجهای نگهبانی در چهار دروازه ورودی و حصار بزرگی گرداگرد خود داشته است و شبها دروازه ها بسته و افرادی بنام میر شب به گشت زنی در کوچه ها مشغول بودند.

خانه هایی بنام خیرات در میدان ورودی دروازه شمالی بوده که برای مسافران و پیشه وران و دوره گرد ها استفاده می گردیده .سومین حمام عمومی آن به دستور یک روحانی بزرگ بنام شیخ غلامرضا واعظ کاظمی جوینی که به حاج شیخ واعظ معروف است ساخته شده بود .

حکم آباد در دهخدا (به نقل از فرهنگ جغرافیایی ایران )

حکم آباد : قصبه مرکز دهستان حکم آباد از بخش صفی آباد سبزوار-سکنه آن 3215تن و آب آن از قنات ،محصول آن از غلات و پنبه و کنجد ،زیره و شغل اهالی زراعت و تجارت بوده و مرکز خرید پنبه است ودارای دبستان ابتدایی است .

حکم آباد : نام یکی از دهستانهای چهار گانه صفی آباد سبزوار ،این دهستان در جنوب باختری صفی آباد سبزوار ،خاور نقاب ،شمال طبس و باختر سلطان آباد است و از 9آبادی بزرگ و کوچک تشکیل شده است و جمعیت آن 5137 تن است و راه شوسه جغتای از این دهستان می گذرد.حکم آباد در طول حیات خود جمعیت خود را همواره حفظ نموده گرچه تعداد زیادی از اهالی آن به خاطر قحطی و خشکسالی به شهرهای آزاد شهر و مشهد و تهران و سبزوار مهاجرت نموده اند ولی مهاجران بی شماری از اطراف در آن اقامت نموده اند و اهالی صبور و زحمتکش آن با کمک یزدی های مهاجر شروع به حفر قنات های متعددی نموده که حاصل آن دشتهای سرسبزی چون نقاب زرین و نیات و سلطانی و ...و مزارع پر باری از غلات و پنبه زارها گردید . و همچنین امر باعث اوج و شکوفایی حکم آباد گردید و دهه چهل و پنجاه شمسی امکانات اداری از جمله پست و مخابرات ، اداره ترویج ، خانه اصناف ، هواشناسی و مرکز بهداشتی و درمانی و مدارس راهنمایی پسرانه و ابتدایی دخترانه به آن وارد شد.

حکم آباد در آیینه امروز

مرکز دهستان حکم آباد واقع در 55 کیلومتری شهرستان های سبزوار و اسفراین با جمعیتی بیش از چهار هزار نفر محل اتصال بیش از یکصد روستای کوچک و بزرگ و شهر های نقاب و جغتای و سلطان آباد به جاده استراتژیک سبزوار – بجنورد (محور شمال – جنوب )است .این مرکز در مجاورت کارخانجات ماشینهای الکتریکی جوین (جمکو )، کارخانه فولاد جوین ، کارخانه گچ سبزوار و کارخانه خوراک دام جوین و دیگر کارگاههای صنعتی و تجارتی محل مناسبی جهت اشتغال جوانان در کنار دهها چاه عمیق کشاورزی و دشتهای وسیع زراعی بوده و استعداد سرمایه گذاری های مختلف را دارا می باشد . عبور جاده های مختلف از جمله جاده سبزوار  ، جوین و جاده اسفراین از داخل این مرکز موقعیت های متعددی را برای امور تجاری و کارگاهی ایجاب می کند.
این مرکز به همراه هجده روستای مجاور خود بخش عطاملک را تشکیل می دهند .این یخش با جمعیتی بیش از بیست هزار نفر و با وسعتی بیش از پانصد کیلومتر مربع در حاشیه راه آهن سراسری تهران – مشهد و با دو ایستگاه راه آهن بنامهای بیهق و اسفراین و صد ها چاه عمیق و هزاران هکتار مزرعه گندم، جو، چغندر قند و صدها هکتار باغهای انگور، بادام و پسته در قسمت شرق بخش جوین واقع است .

شهرستان جوين در فاصله 75 کيلومتري شمال غربي شهرستان سبزوار و بين 20/56 شمالي قرارگرفته است و ارتفاع متوسط منطقه 1100 متر مي باشد، اين شهرستان به طول 60 كيلومتر و عرض 50 كيلومتر از شمال با فاصله 75 كيلومتري به شهرستان اسفراين ، از شمال غرب به شهرستان جاجرم ، از جنوب غربی به شهرستان جغتای ، از جنوب به شهرستان سبزوار، و از شرق به شهرستان خوشاب متصل مي باشد.

اين منطقه به علت واقع شدن بين ارتفاعات كوههاي آلاداغ در شمال و كوههاي جوین (سبزوار) در جنوب از موقعيت ويژه اي برخوردار است. عبور راه آهن سراسري تهران - مشهد از مركز اين منطقه موقعيت آن را ممتاز نموده است.

طول جغرافیایی : 57 درجه و 25 دقیقه و 19 ثانیه شرقی  (57.44)

عرض جغرافیایی : 36 درجه و 42 دقیقه و 22 ثانیه شمالی  (36.70)

جمعیت این شهرستان بیش از 55 هزار نفر می باشد، که حدود 50 درصد مردم این منطقه به زبان ترکی (گویش خراسانی - جوینی) ، 40 درصد فارسی (با گویش تاتی سبزواری) و 10 درصد نیز به زبان کردی (با گویش کرمانجی) صحبت می کنند.

نام جوین در گذشته گویان (Gav'yan) بوده که بعد از گسترش اسلام در ایران و نفوذ زبان عربی به کویان (Kav'yan) و جوین (Jav'yan) تغییر شکل داده و در حال حاضر نیز به صورت جُوِین (Joveyn) تلفظ می شود.

در كتاب لسان العرب جلد 2 ابن منصور درباره جوين نقل كرده است؛ جوين مصغر جون(گون) و آن نام گياهي است كه از شدت سبزي به سياهي بدل شده است.